Văn hóa nhuộm răng đen trong đời sống người Mường xưa

Người Mường xưa cho rằng người Phụ nữ mặc trang phục dân tộc, đầu quấn khăn trắng và ánh cười đen khỏe mạnh được coi như chuẩn mực của cái đẹp, của sự khỏe mạnh, đảm đang và khéo léo,… giàn phơi thông minh

Nhuộm răng đen là một nét đẹp trong văn hóa người Mường

Để tìm hiểu về nét đẹp văn hóa này chúng tôi đến với bản người Mường ở Xóm Mới (Hòa Bình).Đến đây chẳng khó khăn để bắt gặp những phụ nữ nhuộm răng đen, vì ở đây hầu hết ai cũng nhuộm, từ những thiếu nữ tuổi đôi mươi cho đến những phụ nữ đã già móm mém, hàm răng không còn đủ. Từ đầu bản cho đến cuối bản, ở đâu cũng xuất hiện những nụ cười răng đen.

Tìm hiểu về quy trình nhuộm răng của người Mường chúng tôi thật bất ngờ bởi việc nhuộm răng khá cầu kỳ. Bắt đầu bằng việc miệng và răng phải được làm vệ sinh thật sạch cho đến khi lấy tay sờ vào thân răng phải trơn láng mới tiếp tục công đoạn khác. Trong ba ngày đầu, người nhuộm răng đen phải đánh răng, xỉa răng bằng vỏ cau khô với than bột trộn muối bột. Một ngày trước khi nhuộm răng, người đó phải nhai, ngậm chanh hoặc hạnh nhân, súc miệng bằng rượu trắng pha nước chanh để lớp men răng "mềm" đi. Còn axít của chanh sẽ bào mòn, tạo thành những vệt lõm sần sùi trên men răng. Đây là công đoạn đau đớn nhất cho người nhuộm vì, răng, môi, lưỡi, lợi và niêm mạc trong vòm họng sưng tấy. Răng thì lung lay như muốn rụng.

Để có hàm răng đen và đẹp phải trải qua rất nhiều công đoạn đôi khi còn khá là đau đớn

Thuốc nhuộm răng bằng nhựa cánh kiến được điều chế trước đó 7 – 10 ngày theo đúng công thức với tỷ lệ bột nhựa cánh kiến và nước cốt chanh tùy theo mỗi người. Chất sền sệt đó được trét lên một mảnh vải thô trắng hay lụa hoặc cũng có thể được trét lên lá dừa, cau hay lá ngái, sau đó mới áp lên hai hàm răng.Việc áp thuốc nhuộm răng được thực hiện vào sau buổi ăn chiều, đến giữa đêm sẽ được thay bằng một lượt mới. Đến sáng, lớp trét đó sẽ được gỡ ra. Sau đó, người nhuộm phải súc miệng bằng nước mắm, có nơi dùng nước dưa chua để thải hết chất thuốc còn sót lại trên răng từ đêm trước. Người nhuộm răng phải ngậm miệng suốt đêm, tránh để miếng thuốc nhuộm bong ra, phải làm như vậy mỗi đêm hai lần trong bảy đêm liên tiếp. Trong khoảng thời gian đó, người nhuộm răng chỉ được nuốt chửng thức ăn, chứ không được nhai. Khi thấy răng có màu đỏ già (màu của cánh kiến) thì việc nhuộm răng sẽ bước vào giai đoạn ba là giai đoạn nhuộm đen răng bằng cách phết dung dịch bôi đen lên răng.

Thuốc bôi đen là hỗn hợp phèn đen trộn với nhựa cánh kiến, dung dịch này được phết trong hai ngày. Phải súc miệng bằng thuốc xỉa nước. Giai đoạn cuối cùng là cố định bằng nhựa của gáo dừa được đốt hay nấu chảy, chất nhựa này tạo thành một lớp men trên thân răng gọi là "giết răng". Khi hoàn tất giai đoạn này, người nhuộm răng sẽ có một hàm đen bóng.

Để giữ được hàm răng luôn đen người Mường phải thường xuyên nhai trầu

Để cho răng đen đẹp, người có hàm răng nhuộm đen phải thường xuyên ăn trầu để giữ màu, nếu muốn răng đen nhánh thì dùng nhựa ở thân cây sim phơi khô bôi vào răng.

Nhuộm răng không chỉ là một truyền thống văn hóa trong đời sống người Mường mà nó còn giúp cho răng chắc, khỏe và thể hiện cái duyên của người Mường, đặc biệt là phụ nữ Mường, họ chính là những nhân chứng sống cho một thời kỳ và cũng là những người gìn giữ cái đẹp, gìn giữ một nét văn hóa cho đời sau.