Chữ viết cổ – biểu tượng văn hóa độc đáo của người Pà Thẻn

Chữ viết cổ – biểu tượng văn hóa độc đáo của người Pà Thẻn

Một số ít những văn bản chữ cổ người Pà Thẻn hiện còn lưu giữ là một tập 64 trang ghi lại những bài cúng ở Thượng Minh (Chiêm Hóa, Tuyên Quang) và một bản 32 trang gồm những bài cúng ở Bắc Quang, Hà Giang). Đây là hình thức chữ viết hình vẽ, mỗi hình vẽ biểu thị một sự vật, hiện tượng trong cuộc sống, trong đó có cả những hiện tượng siêu nhiên, như: ma, thiên đường….

Sau khi nghiên cứu, giải mã, các nhà nghiên cứu thấy rằng: các hình vẽ được đọc theo trình tự từ phải sang. Với số lượng hình vẽ còn lại là 538 lượt hình, trong đó có tới 290 hình biểu thị một sự vật, một hiện tượng (81 hình tập hợp nhiều sự vật; 209 hình biểu thị một sự vật), còn 248 hình chưa giải mã được.

Những sự vật được biểu thị gồm: chỗ thờ ma và ma nhà; con người và hành động kèm theo; các loại cây khác nhau; đường rẽ; cổng ra vào; cửa; cổng trào; gốc đa; thùng nhuộm vải; bếp lửa; ruộng bậc thang; nơi cọp bắt người; nhà mẹ mặt trời; chỗ rửa chân của ma…

Năm 1908, Bonyfacy, một sỹ quan người Pháp (cộng tác viên của Viện Viễn Đông Bác Cổ), tác giả của nhiều sách nghiên cứu lịch sử, dân tộc học miền núi Bắc Kỳ, đã chụp lại được một con dấu của người Pà Thẻn ở vùng thượng lưu sông Lô. Trên con dấu, ngoài sáu chữ Hán (đây có lẽ là trường hợp ngoại lệ duy nhất) thì có hình vẽ những con vật bốn chân và hai chân, tương tự như chữ viết hình vẽ đã nêu ở trên.

Người Pà Thẻn cho biết, xưa, tất cả đàn ông đều được học chữ của dân tộc mình. Song do thiên tai địch họa liên miên nên đồng bào phải rời quê cha đất tổ đi tìm miền đất mới. Họ đồng lòng đốt sách, lấy tro hòa vào nước chia đều cho những người trưởng họ uống. Từ đó, người Pà Thẻn không có quyền sử dụng chữ viết mà chỉ ghi nhớ và cũng không dùng chữ viết của dân tộc khác. Tuy nhiên, trong một số bản làng của người Pà Thẻn vẫn còn giữ lại được một số ít những văn bản chữ cổ. Những bản chữ cổ đó chỉ có một số ít thầy mo cao niên đọc được.

Những văn bản chữ viết cổ quý hiếm này tuy mới được các nhà nghiên cứu giải mã một phần nhưng đã cho thấy được nét văn hóa độc đáo trong mọi mặt đời sống, quan niệm về vũ trụ, thiên nhiên, con người, những ước mơ về một cuộc sống ấm no hạnh phúc của người Pà Thẻn…

Nét văn hóa đặc sắc, các phong tục truyền thống độc đáo cùng với chữ viết cổ đã tồn tại hàng trăm năm của người Pà Thẻn. góp phần làm phong phú thêm nền văn hóa các dân tộc Việt Nam./.